Antwoord aan rector Sels

* Antwoord aan rector Sels naar aanleiding van zijn vrije tribune in de De Standaard van 23 januari 2020

Het watervaleffect

Ik weet zeker dat Engelstalig onderwijs niet het beste is wat we aan onze bachelor studenten kunnen aanbieden. Reeds dikwijls is aangetoond – wat iedere leraar spontaan weet – dat dit niet de meest effectieve manier van studeren is. Heeft daarom juist niet iedereen het recht te studeren in de eigen taal?

Deze discussie willen we niet opnieuw openen. Ze is al zo dikwijls gevoerd, maar de rectoren willen daar niet aan herinnerd worden. Ze vragen gewoon steeds meer onderwijs in Engels. Dat is logisch: de sterkere taal Engels verdringt het Nederlands. Alleen het Chinees in China kan weerstand bieden tegen het Engels, bv. in Hong Kong.

Soms heb ik de indruk dat de rectoren zich in internationaal gezelschap schamen over het feit dat er nog zoveel in ons lokaal taaltje wordt gedoceerd. Heel zeker als ze in aanraking komen met expats en andere geprivilegieerde internationale ambtenaren. Voor hun zonen en dochters willen ze heel wat in het Engels doen.

Bruno De Wever e.a. hebben in de Standaard van 14 januari overtuigend aangetoond dat het ontwerp dat nu  bij de Vlaamse regering voorligt onvermijdelijk zal leiden tot de volledige verengelsing van ons hoger onderwijs. Soms denk ik dat onze rectoren dat stiekem willen en jaloers zijn op hun Nederlandse collega’s die dat ideaal bijna hebben bereikt. Nochtans loochenen ze dit. Maar toch wil ik hen het voordeel van de twijfel gunnen. Ze willen uiteraard het beste voor hun instellingen en ook voor zichzelf :  groeien en bloeien en vooral internationaal prestige verwerven. Vanitas vanitatum, omnia vanitas (ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid). Soms vergeten ze dat daar pijnlijke consequenties aan verbonden zijn, zoals het uitschakelen van het Nederlands als cultuur- en onderwijstaal en mogelijk uiteindelijk het verdwijnen van de taal zelf.  Dus onze rectoren dragen een zeer grote verantwoordelijkheid en hun antwoord “het zal zo’n vaart wel niet lopen” is beslist onvoldoende.

De rectoren moeten rekening houden met de volgende wetmatigheid (het watervaleffect) : de taal van de hoogste onderwijsinstelling bepaalt automatisch de taal van de laagste. Dit betekent dat hoger onderwijs in het Engels na een tijd automatisch kleuteronderwijs in het Engels zal veroorzaken. Die tendens is al begonnen. Bepaalde vakken kan men in het middelbaar onderwijs al in het Engels volgen. Dit uiteraard ter voorbereiding op de universiteit.  Zonder rigoureuze taalwetten zouden bepaalde elitaire scholen hun middelbaar onderwijs al verengelst hebben. De druk zal toenemen om die wetten te versoepelen, zeker wanneer het hoger onderwijs nog meer verengelst. Dan is het hek van de dam.  Om beter voorbereid te zijn op het middelbaar komt dan het lager en uiteindelijk ook het kleuteronderwijs aan de beurt. Verstandige ouders zullen hun kinderen dan in het Engels opvoeden en de rest van dit triestig verhaal kan iedereen raden.

Dit proces kan zich in twee of drie generaties afspelen. We hebben het in ons land meegemaakt : we zijn dus ervaringsdeskundigen. In de jaren twintig van de vorige eeuw was Vlaanderen aan het verfransen. Door de  geleidelijke vernederlandsing van de universiteiten in de dertiger jaren en bijkomende taalwetten werd die trend helemaal omgebogen. Ook hier speelde het watervaleffect.

Rector Sels vraagt  terecht een debat over de internationalisering. In zijn kringen is ook het woord “diversiteit” een hype. Diversiteit moet nagestreefd worden voor mensen, dieren, planten etc. Geldt dat ook voor talen en culturen? Ik zou denken van wel.  Zou hij dan ook onze taal en cultuur willen beschermen? Of moeten we het, door imperialisme en kolonialisme sterk geworden Engels, zo maar en versneld overnemen aan onze universiteiten? Moet dat gebeuren met het geld van de Vlaamse Gemeenschap?

 

Yvan Vanden Berghe

24 januari 2020